Ticaret Savaşının Gölgesi Yeniden Belirdi: Tarihsel Derslerden Mevcut Durumu İncelemek

Yaklaşık bir yüzyıl önce, 1930'da kabul edilen Smoot-Hawley Tarife Yasası, küresel ekonomiye onarılamaz yaralar açtı. "Yerli sanayiyi koruma" adına uygulanan bu politika, nihayetinde küresel ticarette yıkıcı bir daralmaya yol açtı ve Büyük Buhran'ın ciddiyetini ve etkilerini artırdı. Bugün bile, ticaret korumacılığının gölgesi hâlâ silinmiş değil.

2025 yılında, ABD Çin mallarına uygulanan gümrük vergisini %125'e çıkaracağını duyurdu, küresel pazar tekrar bir panik içine girdi. Çin Ticaret Bakanlığı hızlı bir şekilde yanıt vererek, ABD tarafı "gümrük vergisi rakam oyunları" oynamaya devam ederse, Çin'in "umursamayacağını" ve ileriye dönük karşı önlem alma hakkını saklı tuttuğunu belirtti. Bu arada, ABD hükümeti 75 ülkeye "90 günlük gümrük vergisi duraklatma" önerisi sundu, genel vergi oranını %10'a düşürmeyi planladı, ancak Çin, Meksika ve Kanada'yı hariç tuttu. Bu hedefe yönelik ticaret stratejisi, sadece ABD ile Çin ekonomileri arasındaki kopma riskini artırmakla kalmadı, aynı zamanda küresel sermaye akışının yeni savaş alanı olan kripto para piyasasını da yeni zorluklarla karşı karşıya bıraktı.

Tarihin Uyarısı: Smoot-Hawley Gümrük Yasası'nın Dersleri

Tarih basit bir şekilde tekrar etmese de, her zaman bir tür uyarı sunabilir. 1930'larda Smoot-Hawley Tarife Yasası'nın getirdiği trajedi, ülkelerin karşılıklı olarak uyguladığı gümrük tarifeleriyle kötü bir döngüye girmesi ve nihayetinde uluslararası ticaret sisteminin çökmesine yol açmasıdır. 20. yüzyılın en yıkıcı ticaret politikalarından biri olarak kabul edilen bu durumun tarihsel dersi, çağdaş karar vericilere derin bir uyarı niteliğindedir: Ticaret korumacılığı, ekonomik sıkıntıları çözmenin iyi bir yolu olmamıştır.

1930 yılında, ABD Kongresi bu yasayı kabul ederek ithalat tarifelerini ortalama %59'a çıkararak tarihsel bir zirveye ulaşmıştı. Amacı, Büyük Buhran'dan etkilenen yerli sanayiyi korumaktı, ancak bu durum felaket niteliğinde bir zincirleme reaksiyona yol açtı. Küresel ana ticaret ortakları hızla misilleme tarifeleri uygulamaya koydular ve bu da 1929-1934 yılları arasında uluslararası ticaretin ölçeğinin üçte iki oranında küçülmesine neden oldu. ABD'nin ihracat hacmi %70 oranında düştü ve küresel işsizlik oranı daha da kötüleşti. Bu politika, sadece ABD ekonomisini kurtaramadı, aksine Büyük Buhran'ı uzatıp derinleştirdi ve ticaret korumacılığının ölümcül kusurlarını açığa çıkardı: küreselleşen bir ekonomide, tek taraflı olarak yüksek ticaret engelleri inşa etmek kaçınılmaz olarak 'geri tepmeye' yol açar. Daha derin bir etki olarak, bu yasa uluslararası çok taraflı ticaret işbirliğinin temellerini yok etti, ekonomik milliyetçilik duygularını körükledi ve II. Dünya Savaşı öncesinde uluslararası ekonomik düzenin çöküşüne zemin hazırladı.

Mevcut Durum: Yeni Dönem Gümrük Savaşı'nın Özellikleri

1930 yılına kıyasla, 2025 yılındaki gümrük savaşı farklı özellikler taşımaktadır. ABD, "seçici gümrük savaşı" yoluyla küresel tedarik zincirini yeniden şekillendirmeye çalışıyor - bir yandan Çin'e büyük baskı yaparken, diğer yandan çoğu ülkeyle olan ilişkileri geçici olarak yumuşatıyor. Bu "böl ve yönet" stratejisi dışarıdan akıllıca görünse de, aslında riskler barındırmaktadır. Dünyanın ikinci en büyük ekonomisi olan Çin'in durumu artık eskisi gibi değil; 1930'ların o pasif ticaret zayıf ülkesi değil.

Amerikan tarafının gümrük tarifelerini artırmasına karşılık, Çin hemen karşıt bir misilleme yapmadı, bunun yerine "göz ardı etme" tutumuyla soğukkanlı bir yaklaşım benimsedi ve aynı zamanda "doları terk etme" planını hızlandırdı. Bu stratejik kararlılık, yeni bir ticaret savaşının 1930'larda olduğu gibi kapsamlı bir kaosa dönüşmeyeceğini, aksine daha kalıcı bir yıpratma savaşına dönüşeceğini göstermektedir.

Kripto Pazarının Tepkisi: Likiditeye Duyarlı Yapı

Amerikan hükümetinin gümrük politikası, küresel finansal piyasalarda şiddetli dalgalanmalara yol açtı ve kripto piyasası da bundan muaf kalamadı. Bitcoin fiyatı 83,500 dolardan 74,500 dolara düştü, Ethereum'un kaybı daha büyük oldu ve 1,800 dolardan 1,380 dolara geriledi; diğer kripto paraların toplam piyasa değeri ise %40'tan fazla yarı yarıya azaldı. Piyasa likiditesi belirgin şekilde daraldı, Bitcoin'in aylık fon girişi zirve noktası olan 100 milyar dolardan 6 milyar dolara düştü, Ethereum ise 6 milyar dolarlık net çıkışa dönüştü. Büyük ölçekli "teslimiyet şeklinde satışlar" gerçekleşmesine rağmen, fiyatlar düştükçe kayıpların büyüklüğü giderek küçülüyor ve bu, kısa vadeli satış baskısının azalabileceğini gösteriyor.

Teknik analiz açısından, 93,000 dolar Bitcoin'in yükseliş momentumunu yeniden kazanması için ana direnç seviyesini oluşturuyor. 65,000-71,000 dolar aralığı, boğaların koruması gereken temel destek bölgesidir. Mevcut piyasa kritik bir aşamaya girmiştir; eğer destek seviyesi kırılırsa, çoğu yatırımcı zarar içinde kalabilir ve bu daha şiddetli bir piyasa düzeltmesine yol açabilir. Genel olarak, kripto piyasası küresel likidite değişimlerine son derece duyarlıdır; bu seferki gümrük politikalarının getirdiği belirsizlik geniş çaplı bir etki yaratmıştır. Piyasanın istikrara kavuşup kavuşmayacağı, sonraki politika yönelimi ve fon akış durumuna bağlı olacaktır.

Sonuç

Bu küresel ticaret oyununda, kripto piyasası hem pasif bir alıcı hem de aktif bir değişken. Uluslararası durum gerginleştiğinde ve küresel para sistemi çalkantılı bir süreçten geçtiğinde, yatırımcılar herhangi bir hükümet ya da varlık tarafından kontrol edilmeyen, kıt ve küresel bir dijital değer saklama aracı arayışına girebilir. Belki de, eski düzenin itibarı ticaret savaşlarıyla aşındığında, yeni sistemin tohumları sessizce filizlenir. Ancak, hem geleneksel finans hem de yeni ortaya çıkan kripto piyasası, ticaret savaşlarının getirdiği sistematik risklere karşı dikkatli olmalı, tarihsel dersler çıkarmalı ve aynı hataları tekrarlamaktan kaçınmalıdır.