Mã hóa Token và sự tương đồng đáng kinh ngạc với đa cấp

Thị trường tiền mã hóa dường như đang tái hiện kịch bản tồi tệ nhất của mô hình đa cấp, chỉ khác là dưới hình thức gốc Internet. Hình thức mới này có hiệu suất marketing cao hơn, nhưng tính minh bạch lại giảm đáng kể. Hầu hết các Token đã biến thành một trò chơi kim tự tháp tinh vi: những người tham gia ở đỉnh kim tự tháp thu được lợi ích lớn nhất, trong khi các nhà đầu tư bình thường cuối cùng chỉ có thể nắm giữ một đống "coin" vô giá.

Hiện tượng này không phải ngẫu nhiên, mà là một vấn đề hệ thống.

Trong mô hình tiếp thị đa cấp truyền thống, sản phẩm thường có giá cao nhưng hiệu quả trung bình. Đặc điểm cốt lõi không nằm ở chính sản phẩm mà ở cách thức bán hàng độc đáo của nó: không thông qua các kênh bán lẻ thông thường, mà dựa vào các đại lý cá nhân mua trước, sau đó tự tìm kiếm người mua ở cấp độ tiếp theo.

Mô hình này nhanh chóng chuyển từ "bán sản phẩm" sang "phát triển tuyến dưới". Động cơ mua sản phẩm của mọi người không phải là để sử dụng, mà là để có thể bán lại với giá cao hơn trong tương lai. Cuối cùng, khi trên thị trường chỉ còn lại những nhà đầu cơ, không còn người dùng thực sự, toàn bộ cấu trúc kim tự tháp sẽ sụp đổ. Những người ở đỉnh kim tự tháp nhận được tất cả lợi nhuận bất đối xứng, trong khi những người tham gia ở tầng dưới chỉ có thể ôm một đống hàng tồn kho không ai hỏi han.

Token kim tự tháp

Logic hoạt động của mã hóa Token tương tự như tiếp thị đa cấp. Token bản thân nó là "sản phẩm" - một tài sản số có giá trị ảo cao, tính ứng dụng gần như bằng không. Người nắm giữ coin mua Token không phải để sử dụng, mà là để bán với giá cao hơn trong tương lai.

Cấu trúc hình kim tự tháp này giống với mô hình tiếp thị truyền thống, nhưng mã hóa có hệ sinh thái người tham gia độc đáo của riêng nó, tạo thành các cấp độ khác nhau. So với sản phẩm tiếp thị truyền thống, Token là phương tiện lý tưởng hơn: chúng có thể tận dụng Internet và mạng xã hội hiệu quả hơn, dễ giao dịch và tiếp cận hơn, tốc độ lan truyền nhanh hơn và phạm vi bao phủ rộng hơn. Logic vận hành của nó đại khái như sau:

Trong tiếp thị truyền thống, nếu bạn phát triển được mạng lưới, khi họ bán sản phẩm hoặc tiếp tục nhập hàng, bạn sẽ có lợi nhuận từ đó. Cách chơi của Token cũng tương tự: bạn để người khác tiếp nhận "hàng" của bạn và thu hút thêm nhiều người đến sau tham gia. Điều này có lợi cho bạn và những người trên bạn, vì những người mới tham gia cung cấp "thanh khoản thoát" và đẩy giá lên cao. Đồng thời, những người mới tham gia cũng sẽ chủ động tham gia quảng bá (bây giờ họ cũng có "hàng" rồi!), trong khi những người nắm giữ Token từ sớm có thể chốt lời ở mức cao (tỷ suất lợi nhuận đã tăng lên!). Cơ chế này giống như đa cấp, chỉ khác là sức mạnh mạnh mẽ hơn.

Vị trí của bạn trên kim tự tháp càng cao, bạn càng có động lực để phát hành coin mới và tiếp tục thúc đẩy cách chơi này.

Sàn giao dịch: Sự tồn tại tối thượng

Tại đỉnh của kim tự tháp mã hóa là những "thần thánh" thực sự - các sàn giao dịch. Hầu như tất cả các "token" "thành công" đều không thể tách rời khỏi sự thao túng sâu sắc của các sàn giao dịch và các nhà tạo lập thị trường liên quan. Họ nắm quyền phân phối và tính thanh khoản của "token", nếu các dự án muốn kết nối với nền tảng, nhận được tài nguyên phân phối, thường phải "cống nạp" - tức là bàn giao một phần "token" một cách không có phí.

Nếu không tuân thủ quy tắc của họ, Token của bạn sẽ không thể lên sàn, hoặc chỉ có thể ở lại trong "địa ngục" với tính thanh khoản cực kém, cuối cùng lặng lẽ biến mất. Sàn giao dịch có thể thay đổi nhà tạo lập thị trường bất cứ lúc nào, yêu cầu bên dự án cung cấp Token để cho nhân viên của mình rút tiền, thậm chí vào phút cuối đơn phương sửa đổi điều khoản dịch vụ. Quyền lực này rất nổi tiếng, nhưng mọi người cũng chỉ có thể âm thầm chịu đựng - vì đó là cái giá phải trả để đổi lấy "tính thanh khoản" và "phân phối".

Đối với các nhà khởi nghiệp, sàn giao dịch là một bức tường cao khó vượt qua. Có thể niêm yết trên các sàn giao dịch hàng đầu thường phụ thuộc vào "mạng lưới quan hệ" chứ không phải chất lượng của dự án. Điều này cũng giải thích tại sao ngày nay có rất nhiều dự án xuất hiện "người đồng sáng lập vô hình" hoặc "cựu nhân viên sàn giao dịch", họ chịu trách nhiệm kết nối, thông qua kênh. Đối với các đội ngũ thiếu kinh nghiệm hoặc mối quan hệ, việc hoàn thành quy trình niêm yết này gần như là một nhiệm vụ không thể.

Nhà tạo lập thị trường: Vai trò nửa thần

Nhà tạo lập thị trường về lý thuyết là vai trò cung cấp tính thanh khoản cho thị trường, nhưng trên thực tế thường giúp các dự án âm thầm tiêu thụ hàng thông qua giao dịch OTC, đồng thời lợi dụng lợi thế thông tin của mình để thu hoạch ngược lại người dùng bình thường. Họ thường nắm giữ một phần đáng kể trong tổng nguồn cung của token (thậm chí có thể lên đến vài phần trăm), và từ đó thao túng giao dịch, thu được cơ hội chênh lệch giá không đối xứng. Đối với token có vốn hóa lưu thông rất nhỏ, ảnh hưởng này sẽ bị khuếch đại cực kỳ, khiến họ ở trong vị trí cực kỳ thuận lợi trong giao dịch.

Lợi nhuận chỉ từ "cung cấp tính thanh khoản" là vô cùng hạn chế, nhưng thông qua giao dịch ngược lại với những người dùng không biết, có thể thu được lợi nhuận lớn. Trong tất cả các nhà tham gia thị trường, các nhà tạo lập thị trường hiểu rõ nhất về lưu lượng của Token - vì họ vừa biết biến động thực tế của thị trường, vừa nắm giữ một lượng lớn Token. Họ chính là đỉnh cao của lợi thế thông tin.

Đối với các dự án, việc đánh giá "báo giá" của nhà tạo lập thị trường cũng rất khó khăn. Không giống như dịch vụ cắt tóc có giá cố định, giá của dịch vụ tạo lập thị trường khác nhau tùy theo từng người. Là một dự án khởi nghiệp, bạn hoàn toàn không biết điều khoản nào là hợp lý, giá nào là cao hơn mức cần thiết, điều này đã thúc đẩy một hiện tượng xám khác: sự tràn lan của các "nhà đồng sáng lập ẩn" và "cố vấn làm thị trường". Họ kết nối bạn dưới danh nghĩa cố vấn, nhưng lại làm tăng thêm độ phức tạp và chi phí chiến lược của việc phát hành đồng coin.

VC và dự án: Vị thế vương giả

Dưới sàn giao dịch, là các bên dự án và các tổ chức đầu tư mạo hiểm, họ đã chiếm giữ phần lớn giá trị trong giai đoạn gọi vốn riêng. Trước khi công chúng nghe nói về một dự án nào đó, họ đã thu mua Token với mức giá rất thấp, sau đó lại dệt nên câu chuyện, tạo ra "cổng thanh khoản" để bán hàng.

Mô hình kinh doanh đầu tư mạo hiểm trong lĩnh vực mã hóa đã trở nên cực kỳ méo mó. So với đầu tư mạo hiểm truyền thống, việc đạt được "sự kiện thanh khoản" trong ngành mã hóa dễ dàng hơn nhiều, do đó họ không thực sự khuyến khích những người xây dựng lâu dài. Thực tế, tình hình hoàn toàn ngược lại - miễn là có lợi cho mình, các quỹ đầu tư mạo hiểm hoàn toàn có thể nhắm một mắt mở một mắt, ngầm thừa nhận các mô hình kinh tế token mang tính cướp bóc. Nhiều quỹ đầu tư mạo hiểm đã không còn giả vờ hỗ trợ các doanh nghiệp bền vững nữa, mà thay vào đó tham gia hệ thống và hỗ trợ các hành vi đầu cơ kiểu "kéo lên - đè xuống".

Token cũng tạo ra một cơ chế khuyến khích đặc biệt: các quỹ đầu tư mạo hiểm có động cơ để nâng cao giá trị danh mục đầu tư của họ nhằm tăng phí quản lý quỹ (thực chất là "thu hoạch" các đối tác hạn chế của mình). Điều này đặc biệt phổ biến trên các Token có lưu thông thấp - họ có thể sử dụng giá trị ước tính hoàn toàn pha loãng để đánh dấu giá trị thị trường trên sổ sách, từ đó thổi phồng giá trị dự án. Cách làm này cực kỳ bất hợp pháp, vì một khi Token được mở khóa hoàn toàn, sẽ không thể thoát ra với mức giá như vậy. Đây cũng là một trong những lý do chính khiến nhiều quỹ đầu tư mạo hiểm sẽ gặp khó khăn trong việc huy động quỹ mới trong tương lai.

Mặc dù một số nền tảng đã cải thiện thực tế này một chút, nhưng sau bức màn của ngành mã hóa, vẫn còn rất nhiều hoạt động bí mật mà nhà đầu tư bình thường hoàn toàn không thể nhìn thấy.

Người có ảnh hưởng: Vai trò của KOL

Cấp độ tiếp theo là các nhà lãnh đạo ý kiến, họ thường nhận được Token miễn phí khi dự án ra mắt, để đổi lấy nội dung quảng bá. "Vòng tài trợ KOL" đã trở thành thông lệ trong ngành - các nhà lãnh đạo ý kiến tham gia đầu tư và sẽ nhận lại toàn bộ khi sự kiện tạo ra Token xảy ra. Họ sử dụng kênh truyền thông của mình để đổi lấy các chip miễn phí, sau đó tiến hành quảng bá kiểu "tẩy não" đến người hâm mộ, và những người hâm mộ này cuối cùng trở thành "thanh khoản thoát" của họ.

Thành viên cộng đồng và người chơi airdrop: sức mạnh cơ sở

"Cộng đồng" và những người chơi airdrop tạo thành lực lượng lao động ở tầng đáy của kim tự tháp. Họ đảm nhận những nhiệm vụ cơ bản nhất: thử nghiệm sản phẩm, tạo nội dung, tạo ra sự hoạt động, để đổi lấy việc phân phối Token. Nhưng ngay cả những hoạt động này, ngày nay cũng đã bị "công nghiệp hóa": phần thưởng ngày càng ít, trong khi công việc phải làm lại càng nhiều.

Hầu hết các thành viên trong cộng đồng thường nhận ra rằng mình chỉ là bộ phận marketing được thuê ngoài của dự án sau khi "làm việc" miễn phí cho dự án trong một thời gian dài — và khi sự kiện phát hành Token diễn ra, dự án bắt đầu giảm giá một cách tàn nhẫn. Một khi họ nhận ra điều này, sự tức giận sẽ lan rộng, "cầm vũ khí lên". Cộng đồng "tức giận" này cực kỳ bất lợi cho những dự án thực sự muốn phát triển sản phẩm, vì nó tạo ra sự can thiệp và tiếng ồn thêm.

Nhà đầu tư nhỏ lẻ: Số phận của cỏ dại

Tầng đáy của kim tự tháp, là nhà đầu tư nhỏ lẻ lý tưởng trong tưởng tượng - "cửa thoát" của tất cả những người ở trên. Họ được cho ăn bởi nhiều câu chuyện và kể chuyện khác nhau, được trao cho một loại tài sản "mã hóa phần thưởng" để thu hút nhiều người mua hơn, giúp các người chơi cấp cao như quỹ dễ dàng thoát hàng.

Tuy nhiên, chu kỳ này khác với trước đây, nhà đầu tư nhỏ lẻ không thực sự tham gia. Hiện nay, nhà đầu tư nhỏ lẻ cẩn trọng và hoài nghi hơn, điều này khiến các thành viên trong cộng đồng chỉ cầm một đống airdrop vô giá trị, trong khi những người trong cuộc đã sớm thực hiện việc rút tiền thông qua giao dịch ngoài sàn. Điều này cũng có thể giải thích tại sao bạn thường thấy ai đó trên mạng xã hội phàn nàn tức giận vì Token sụt giảm mạnh hoặc airdrop không có giá trị: vì trong chu kỳ này, nhà đầu tư nhỏ lẻ gần như không tham gia, trong khi các nhà sáng lập vẫn kiếm được tiền.

Hệ quả

Ngành mã hóa hiện nay, cốt lõi không phải là làm sản phẩm, mà là kể chuyện - kể một câu chuyện "tỷ lệ lợi nhuận ảo cao", dụ dỗ người khác mua một Token nào đó. Tập trung vào việc xây dựng sản phẩm lại trở thành hành động không được khuyến khích (mặc dù điều này đang từ từ thay đổi).

Toàn bộ hệ thống định giá Token đã hoàn toàn méo mó, không còn dựa trên cơ sở nền tảng, mà dựa vào "so sánh vốn hóa thị trường" để thực hiện so sánh ngang hàng. Vấn đề cốt lõi của dự án đã chuyển từ "Token này giải quyết vấn đề gì?" thành "Nó có thể tăng bao nhiêu lần tối đa?" Trong môi trường này, dự án gần như không thể được định giá hoặc đánh giá hợp lý. Những gì bạn mua không phải là một công ty đang xây dựng, mà là một tấm vé số, phải nhận thức rõ điều này khi đầu tư vào mã hóa.

Việc bán kịch bản kể chuyện rất đơn giản: chỉ cần tạo ra một câu chuyện "nghe có vẻ hợp lý nhưng thực sự không thể định giá", chẳng hạn như:

"Đây là một dự án stablecoin được hỗ trợ bởi các nhà đầu tư nổi tiếng, Token của nó có thể được coi là một cách tiếp cận gián tiếp vào quyền sở hữu của một công ty stablecoin lớn. Niềm tin vào Token này đến từ việc một công ty có giá trị thị trường hàng trăm tỷ đô la, trong khi doanh thu và lợi nhuận của dự án này vượt xa đối thủ và chi phí vận hành thấp hơn. Hiện tại không có sản phẩm nào trên thị trường cho phép bạn đầu tư trực tiếp vào công ty đó, Token này chính là giải pháp lý tưởng! Họ còn đang xây dựng một cơ sở hạ tầng tương tự như một mạng thanh toán và dự định sẽ giới thiệu các tính năng bảo mật. Đây là tương lai của tài chính, với giá trị thị trường lên đến hàng trăm tỷ!"

Nếu bạn muốn khiến bạn bè mua một Token, loại câu chuyện này rất hữu ích. Chìa khóa là: câu chuyện phải được kể "đủ rõ ràng", nhưng cũng phải "để lại không gian tưởng tượng", như vậy họ mới có khả năng tưởng tượng ra một tương lai có giá trị cao.

Triển vọng tương lai

Mặc dù tồn tại những vấn đề này, ngành mã hóa vẫn là một trong số ít lĩnh vực có thể mang lại lợi ích phi đối xứng lớn cho người bình thường, nhưng lợi thế này đang dần biến mất. Đầu cơ là điểm phù hợp sản phẩm cốt lõi của mã hóa, cũng là "móc câu" đầu tiên thu hút sự chú ý của các nhà tham gia thị trường đến mọi thứ mà chúng tôi đang xây dựng. Chính vì vậy, chúng tôi cần khẩn trương sửa chữa toàn bộ cấu trúc thị trường.

Trong tương lai, một số nền tảng mới nổi có thể thay đổi hoàn toàn quy tắc của trò chơi này, mang lại nhiều sự minh bạch và công bằng hơn cho thị trường. Những đổi mới này có thể định hình lại nền kinh tế Token, làm cho nó trở nên lành mạnh và bền vững hơn.