Ranh giới pháp lý trong tranh chấp đầu tư tiền ảo: Phân biệt giữa thua lỗ đầu tư và tội phạm lừa đảo

Giới thiệu

Kể từ khi thông báo "9.24" được ban hành vào năm 2021, chính sách quản lý tiền ảo của nước ta đã hình thành một sự đồng thuận cơ bản: không cấm công dân đầu tư vào tiền ảo và các sản phẩm phái sinh của nó, nhưng những hành vi vi phạm quy tắc công cộng và đạo đức không được pháp luật bảo vệ, rủi ro tự chịu. Do tiền ảo không được coi là tiền tệ hợp pháp, nên không nên lưu hành như tiền tệ trên thị trường. Điều này dẫn đến một số khó khăn trong thực tiễn tư pháp: việc khởi kiện dân sự ngày càng khó khăn, trong khi tiêu chuẩn chứng minh cho việc khởi tố hình sự lại khá cao.

Tuy nhiên, mức độ công nhận thuộc tính tài sản của các loại tiền ảo chính thống đang ngày càng tăng trong các cơ quan tư pháp. Đôi khi thậm chí có thể xảy ra một số tình huống cực đoan, tức là các tranh chấp đầu tư tiền ảo thuần túy cũng có thể được xử lý như các vụ án hình sự. Do đó, việc phân biệt rõ ràng giữa "tranh chấp dân sự" và "tội phạm hình sự" trở nên đặc biệt quan trọng. Bài viết này sẽ phân tích chi tiết vấn đề này thông qua một trường hợp cụ thể.

Một, tóm tắt vụ án

Một trường hợp công khai của Tòa án Trung cấp thành phố Phật Sơn, tỉnh Quảng Đông ((2024)粤06刑终300号) có nội dung đại khái như sau: Từ tháng 5 đến tháng 6 năm 2022, Yếm Mỗ Mỗ đã bịa đặt dự án đầu tư, hứa hẹn lợi nhuận cao, dụ dỗ nhiều người đầu tư tổng cộng 2.500.000 nhân dân tệ (bao gồm 500.000 nhân dân tệ tương đương với USDT). Yếm Mỗ Mỗ đã sử dụng phần lớn số tiền cho chi tiêu cá nhân và trả nợ. Cuối cùng, do không thể thực hiện lời hứa, các nạn nhân đã trình báo với cảnh sát.

Tòa án sau khi xét xử đã xác định rằng Yến nào đó phạm tội lừa đảo, bị tuyên án 11 năm tù giam trong phiên tòa sơ thẩm, phiên tòa phúc thẩm giữ nguyên bản án. Ý kiến bào chữa chính của bị cáo và luật sư bào chữa của họ bao gồm: Yến nào đó và nạn nhân có quan hệ cho vay dân sự; chứng cứ không đủ để chứng minh Yến nào đó đã nhận 500.000 nhân dân tệ tiền ảo tương đương. Tất cả những ý kiến này đều không được tòa án chấp nhận.

Hai, từ "tranh chấp dân sự" đến "lừa đảo hình sự": tiêu chuẩn để xác định là gì?

Phân biệt "tranh chấp dân sự" và "lừa đảo hình sự" nằm ở chỗ: hành vi có chủ ý chiếm đoạt bất hợp pháp hay không, cũng như việc có thực hiện hành vi lừa đảo một cách khách quan hay không. Trong vụ án này, tòa án xác định rằng Yến某某 cấu thành tội lừa đảo dựa trên các căn cứ chính bao gồm:

1. Bị cáo thừa nhận đã sử dụng một phần tiền đầu tư để trả nợ cũ.
2. Một phần vốn được sử dụng để cho người khác vay và đầu tư tiền ảo.
3. Nhận được khoản đầu tư nhanh chóng mua sắm hàng xa xỉ (như mua xe Mercedes với giá 438.000 nhân dân tệ).
4. Khi nhận tiền đầu tư đã nợ nần chồng chất, không có tài sản cố định.
5. Cân bằng thu chi cá nhân bị mất nghiêm trọng (thu nhập hàng tháng không đủ để trả nợ xe).
6. Làm giả các bản ghi chuyển tiền để lừa đảo nạn nhân, và trước khi vụ án xảy ra không tích cực huy động vốn để trả nợ.

Những yếu tố này kết hợp lại đủ để hỗ trợ tòa án xác định hành vi lừa đảo.

Ba, Tòa án xác định: Tiền ảo có thể được coi là đối tượng lừa đảo

Cần lưu ý rằng tòa án đã công nhận thực tế rằng USDT trị giá 500.000 nhân dân tệ đã được đầu tư. Mặc dù luật sư bào chữa đặt câu hỏi về việc không thể chứng minh việc nhận tiền ảo thực sự, nhưng tòa án đã đưa ra quyết định dựa trên các bằng chứng sau:

1. Bị cáo xác nhận đã nhận chuyển khoản trong lịch sử trò chuyện WeChat.
2. Bị cáo thừa nhận đã nhận được tiền ảo trong biên bản.

Tòa án đã tuyên bố rõ ràng rằng tiền ảo có khả năng quản lý, khả năng chuyển nhượng và giá trị, có thể trở thành đối tượng của tội lừa đảo.

Bốn, phán đoán thực tiễn: Nếu nhà đầu tư bị lừa, chắc chắn đó là lừa đảo sao?

Không phải tất cả các khoản lỗ đầu tư đều cấu thành tội phạm lừa đảo. Trong thực tiễn tư pháp, việc xác định tội lừa đảo thường xem xét các yếu tố sau:

1. Người thực hiện có "mục đích chiếm đoạt trái phép" không?

   • Đây là yếu tố cấu thành chủ quan của tội lừa đảo.
   • Phân biệt giữa việc kinh doanh chân chính thất bại và lừa đảo cố ý.

2. Có tồn tại hành vi tạo ra sự thật giả mạo hoặc che giấu sự thật không?

   • Như bịa đặt nền tảng giả, phóng đại đột phá công nghệ, che giấu thông tin quan trọng, v.v.

3. Nạn nhân có "chuyển nhượng tài sản dựa trên sự hiểu lầm" không?

   • Phân biệt giữa việc đưa ra quyết định đầu tư do bị lừa dối và lựa chọn tự chủ sau khi đã được thông tin đầy đủ.

4. Dòng tiền và mục đích có thật sự, hợp pháp không?

   • Truy tìm nguồn gốc tài chính, xác định xem có được sử dụng cho việc đầu tư vào dự án thực tế hay không.

Năm, Kết luận

Lĩnh vực đầu tư tiền ảo tồn tại cả rủi ro và cơ hội. Từ góc độ thực tiễn tư pháp, các tranh chấp liên quan thể hiện xu hướng "dân sự và hình sự đan xen" phức tạp. Đối với các nhà đầu tư, cần nâng cao nhận thức về rủi ro, đưa ra quyết định thận trọng, tránh dễ dàng tin vào những cam kết giả. Khi gặp phải thiệt hại, cần đánh giá tình huống cụ thể để xem có cấu thành tội phạm hình sự hay không, và chọn phương thức bảo vệ quyền lợi phù hợp.

Chỉ khi phát triển công nghệ dưới sự quy định của pháp luật, mới có thể đạt được sự phát triển lành mạnh và quản lý hiệu quả trong lĩnh vực tiền ảo.